ارزیابی وضعیت زیست‌‌پذیری شهری با تاکید بر شاخص‌‌های محیط‌‌زیستی (مطالعه موردی: کلان‌شهر تبریز)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز، ایران

2 کارشناس ارشد مدیریت شهری، دانشگاه تبریز، ایران

3 کارشناس ارشد شهرسازی، گرایش مدیریت شهری، دانشگاه تهران، ایران

4 استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

10.22034/eiap.2023.179860

چکیده

بهبود شرایط زندگی در سکونتگاه‌‌های بشری، هدف غایی برنامه‌‌ها و پروژه‌‌های توسعه شهری است. پیش‌‌شرط دستیابی به این مهم، فراهم ساختن شرایط مناسب زندگی است. به همین خاطر، صاحب‌‌نظران، متخصصان و مدیران حوزه برنامه‌‌ریزی، مفهوم زیست‌‌پذیری را به‌عنوان یکی از مفاهیم نوین در حوزه برنامه‌‌ریزی شهری که ارتباط نزدیکی با پایداری شهرها و بهبود کیفیت زندگی ساکنان آن دارد، پذیرفته‌‌اند. هدف تحقیق حاضر، ارزیابی زیست‌‌پذیری مناطق کلان‌‌شهری تبریز بر اساس شاخص‌‌های محیط‌‌زیستی در ابعاد ذهنی و عینی می‌‌باشد. این پژوهش، به لحاظ هدف از نوع کاربردی و از حیث روش تحقیق توصیفی و تحلیلی است. جهت سنجش وضعیت ذهنی زیست‌‌پذیری محیط‌‌زیستی (شامل 3 شاخص و 25 گویه) پس از شناسایی شاخص‌‌ها، ابتدا پرسشنامه مربوطه طراحی، پس از تعین نمونه آماری در سطح مناطق 10 گانه تبریز با استفاده از روش کوکران (413 نمونه) و تایید روایی و پایایی پرسشنامه داده‌‌های مربوط به بعد ذهنی جمع‌‌آوری شده، همچنین برای بررسی بعد عینی (شامل 17 گویه) از آخرین سالنامه آماری کلان‌شهر تبریز (سال 1398) استفاده شده است. جهت تجزیه‌وتحلیل اطلاعات مربوطه از روش آنتروپی شانون برای وزن‌‌دهی شاخص‌‌ها و گویه‌‌های پژوهش و از روش موریس اصلاحی برای تعیین وضعیت زیست‌‌پذیری محیط‌‌زیستی مناطق بر اساس ادبیات جهانی در 5 سطح استفاده شده است؛ در نهایت برای درک فضایی بهتر از وضعیت زیست‌‌پذیری محیط‌‌زیستی در سطح مناطق نرم‌‌افزار GIS برای ترسیم نقشه‌‌ها به‌‌کارگرفته شده است. یافته‌‌های پژوهش بیانگر آن است که به لحاظ بعد ذهنی 80 درصد مناطق در وضعیت ‌‌بسیار نامناسب و بحرانی قرار دارند و تنها دو منطقه 2 و 5 در وضعیت زیست‌‌پذیری محیط‌‌زیستی مناسب قرار دارند. در بعد عینی هیچ‌کدام از مناطق در وضعیت زیست‌‌پذیری مناسب قرار ندارند و 10 منطقه مورد مطالعه در وضعیت نامطلوب و غیرقابل قبول قرار دارند. در نهایت در بعد ترکیبی (هر دو بعد عینی و ذهنی) منطقه 2 با کسب نمره موریس 23/71 در وضعیت زیست‌‌پذیری محیط‌‌زیستی قابل‌تحمل، منطقه 5 در وضعیت متوسط و سایر 8 منطقه کلان‌شهر تبریز در وضعیت نامناسب و بحرانی قرار دارند. در ادامه پیشنهادهای برای بهبود وضعیت زیست‌پذیری محیط‌‌زیستی کلان‌شهر تبریز ارائه شده است.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Evaluation of Urban Livability Condition with an Emphasis on Environmental Indicators (Case Study: Tabriz Metropolis)

نویسندگان [English]

  • Borhan Veysi nab 1
  • Alireza Rahmani 2
  • Parisa Delouchi 3
  • Sohrab Amirian 4
1 PhD in Geography and Urban Planning, University of Tabriz, Tabriz, Iran
2 Maser’s Student in Urban Management, University of Tabriz, Tabriz, Iran
3 Master Science of Urban Management, University of Tehran, Tehran, Iran
4 Assistant Professor, Department of Geography and Urban Planning, Payame Noor University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Improving living conditions in human settlements is the ultimate goal of urban development programs and projects. The prerequisite for achieving this goal is necessary to provide suitable living conditions. The purpose of this study is to assessment the livability of Tabriz metropolitan regions based on environmental indicators in mental and objective dimensions. This research is applied in terms of purpose and descriptive and analytical in terms of research method. In order to measure the mental condition of environmental livability (including 3 indicators and 25 items), after identifying the indicators, first the relevant questionnaire was designed, after determining the statistical sample at the level of the 10 regions of Tabriz using Cochran's method (413 samples). Also, the latest statistical yearbook of Tabriz metropolis (year 2019) was used to examine the objective dimension (including 17 items). In order to analyze the data, Shannon entropy method has been used to weight the indicators and items of the research and Morris correction method has been used to determine the environmental livability of the regions based on the world literature at 5 levels; Finally, GIS software is used to draw maps to better understand the spatial condition of environmental livability at the region level. The research findings indicate that in terms of mental dimension, 80% of the regions are in a very unsuitable and critical situation and only two regions, 2 and 5, are in a suitable environmental livability condition. Objectively, none of the regions are in good condition and 10 regions are in an unfavorable and unacceptable condition. Finally, in the combined dimension (both objective and mental dimensions), region 2 with a score of 71.23 Morris is in a tolerable environmental condition, region 5 is in an average condition and the other 8 regions of Tabriz metropolis are in an unsuitable and critical condition. The following are suggestions for improving the environmental livability of Tabriz metropolis.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Environmental livability
  • Quality of life
  • Sustainability
  • Objective and mental dimensions Tabriz metropolis

مراجع

Abedini, A. Karimi, R. 2017. Assess the Livability of Cities Based on F'ANP Method (Case Study: 15 Areas of Urmia). Journal of Environmental Studies, 42(4): 735-752. (in Persian).
Ali Akbari, E. Mokhtari Malek Abadi, R. & Mousavi, S. 2021.Analysis and Evaluation of Cognitive Urban Livablety (Case Study of Citizens of Yasuj City). Environmental Researches, 11(22): 27-44. (in Persian).
Balram, S. & Dragićević, S. 2005. Attitudes toward urban green spaces: integrating questionnaire survey and collaborative GIS techniques to improve attitude measurements. Landscape and Urban Planning. 71 (2): 147-162.
Economist Intelligence Unit. 2018. A summary of the livability ranking and overview, EIU.
Evans, P. 2002. Livable Cities? Urban Struggles for Livelihood and Sustainability, Published by: University of California Press.
Ghaed Rahmati, S. & Jamshidi, S. 2015. Assessment of the Relationship between Objective and Subjective Indicators of Quality Of Life in the Villages Merged in Cities (Case Study: Kheirabad and Eayshabad in Yazd City). Human Geography Research, 47(1): 63-80. (in Persian).
Ghanbari, M.; Ajzae Shokuhi, M.; Rahnam, M. & Kharazmi, O. 2021. The Analysis of Urban Livability with Emphasis on Housing Indicator (Case Study: Mashhad Metropolis). Geography and Urban Space Development, 8(1): 101-121. (in Persian).
Ghorbani, R.; Gholamhossini, R. & Asghari Zamani, A. 2021. Analysis of Pattern of Distribution and Compression of Urban Form with Sustainable Urban Formation Approach in Metropolises (Case Study: Tabriz Metropolis). Environmental Researches, 11(22), 15-26. (in Persian).
Giap, T. K. Thye, W. W. & Aw, G. 2014. A new approach to measuring the liveability of cities:  the Global Liveable Cities Index. World Review of Science, Technology and Sustainable Development, 11(2): 176-196.
Hafiznia, M.R.  2019. Introduction to Research Methodology in Humanities, Samat Publications, Tehran. (in Persian).
Heydari, T. 2016. Livability analysis of worn-out urban tissues (Case study: worn-out tissues of the central part of Zanjan). PhD Thesis in Geography and Urban Planning. kharazmi University. (in Persian).
Hosseinzadeh Dalir, K. 2011. Regional Planning, Samat Publications, Tehran. (in Persian).
Khorasani, M. Amin. 2012. Explaining the viability of villages around the city with a quality of life approach (Case study of Varamin city). PhD Thesis in Geography and Rural Planning, University of Tehran. (in Persian).
Larice, M Z. 2005. Great neighborhoods: the livability and morphology high density neighborhoods in urban north America, PHD.
Management and Planning Organization. 2019. Statistical yearbook of Tabriz metropolis. (in Persian).
Mitchell, R. & Popham, F. 2007. Greenspace, urbanity and health: relationships in England, Journal of Epidemiology and Community Health. 61 (8): 681-683.
Norouzian-Maleki, S.; Bell, S.; Hosseini, S.B. & Faizid, M. 2015. Developing and testing a framework for the assessment of neighbourhood liveability in two contrasting countries: Iran and Estonia, Ecological Indicators, 48: 263–271. (in Persian).
Portaheri, M. 2015. Application of Multi-Index Decision Making Methods in Geography, Samat Publications, Tehran. (in Persian).
Rahnama, M.; Ganbari, M.; Mohammadi Hamidi, S. & Hosseini, S. 2019. Evaluation and measurement of livability in Ahvaz metropolis. Sustainable city, 2(2), 1-17. (in Persian).
Rakhshani Nasab, D. & Nayeri, N. 2018. Assessing the Status of Urban Viability Indicators from the Citizen's Point of View (Case Study: Five Districts of Zahedan City). Geography and Territorial Spatial Arrangement, 8(27), 55-74. (in Persian).
Sadeghloo, T. & Johari, L. 2017. Performance measurement of visual comfort components to improve quality of urban environment, using VIKOR technique (Case study: Mashhad Metropolitan). Human Geography Research, 49(1), 167-183. (in Persian).
Saghebi, M.; Ezatollah, M. & Watanparast, M. 2022. Evaluation and measurement of urban viability and factors affecting it (case study of Bojnourd city). Journal of Applied researches in Geographical Sciences, 22 (67): 335-350. (in Persian).
Sasanpoor, F.; Movahed, A. & Latifi, O. 2017. Analysing the capacity of livability in metropolitan areas of Ahvaz. Urban Structure and Function Studies, 4(14), 141-161. (in Persian).
Song, Y. 2012. A livable city study in china: using structural Equation models, thesis submitted in statistics, department of statistics Uppsala University.
Statistical center Iran. 2016. Population and Housing Censuses of Tabriz county. (in Persian).
Stein, E .Kathleen. 2002. Community and Quality of Life, NATIONAL ACADEMY PRES, Washington, D.C.
Tan, K.G.; Lim, T.O.; Zhang, Y. & Tan, I. 2020. Global liveable and smart cities index. World Scientific Publishing Company. doi: 10.1142/11587.
Timmer, V. & Seymoar, N. K. 2005. The livable city. Vancouver working group discussion paper, the world urban forum 2006. Vancouver: UN Habitat– International Centre for Sustainable Cities.
Tsuang, H.-C. & Peng, K.-H. 2018. The Livability of Social Housing Communities in Taiwan: A Case Study of Taipei City. International Review for Spatial Planning and Sustainable Development, 6(3), 4–21.
UNISDR (United National). 2012. How to Make Cities More Resilient, A Handbook for Local Government Leaders.
Veysi Nab, B. & Babaei Agdam, F. 2020. Explanation and Leveling the Factors Affecting the Livability of Using the Approach Interpretive Structure Modeling and Mic Mac Technique (Case Study: Tabriz Metropolis). Environmental Researches, 10(20): 49-62. (in Persian).
Zanganeh, M.; Abdolmalaki, S. & Mousavi, M. 2018. Evaluation of Environmental Quality and Satisfaction of New Residential Settlements (Case Study: Tohid Shahr Sabzevar). Geographical Urban Planning Research (GUPR), 6(4), 827-844. (in Persian).
Zarrabi, A.; Alizadeh, J.; Ranjbarnia, B.; Kamelifar, M. & Ahmadian, M. 2015. Evaluation the Rate of Citizen Satisfaction from the Quality of Urban Environment (Case study: 10 Zones of Tabriz City). Geography and Planning, 19(51), 193-219. (in Persian).
Zhan, D.; Kwan, M. P.; Zhang, W.; Fan, J.; Yu, J. & Dang, Y. 2018. Assessment and determinants of satisfaction with urban livability in China. Cities, 79, 92–101.
پژوهش های محیط زیست
دوره 14، شماره 27
مجله پژوهشی
شهریور 1402
صفحه 179-197

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار